Αξιότιμε κύριε Υπουργέ,
σε συνέχεια παλαιότερης παρέμβασής μας για το θέμα στην προηγούμενη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας το 2018 και με αφορμή σχετικές διαμαρτυρίες και αναφορές μελών μας, το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤ.Ε.Ε. – Ν.Π.Δ.Δ.) οφείλει, στο πλαίσιο του θεσμικού του ρόλου, να επισημάνει για άλλη μια φορά την ύπαρξη σημαντικών προβλημάτων στην άμεση και έγκαιρη έκδοση αδειών χρήσης ύδατος για υφιστάμενες υδροληψίες.
Ειδικότερα, αναφέρουμε πως η χορήγηση των εν λόγω αδειών διενεργείται μετά το έτος 2011 σύμφωνα με τις διατάξεις αρχικά της Κ.Υ.Α. 150559/2011 (ΦΕΚ 1440/Β’) και στη συνέχεια της Κ.Υ.Α. υπ’ αριθ. 146896/2014 (ΦΕΚ 2878/Β’). Βάσει του ισχύοντος νομικού πλαισίου, το οποίο καθορίζει τις διαδικασίες, τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση των σχετικών αδειών, οι αιτήσεις υποβάλλονται σε Φορείς Υποδοχείς (υπηρεσίες Ο.Τ.Α. α’ ή β’ βαθμού) και εγκρίνονται από τις Διευθύνσεις Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων. Σημειώνεται περαιτέρω ότι με την Κ.Υ.Α. υπ’ αριθ. 145026/2014 (ΦΕΚ 31/Β’), ορίστηκε πως είναι υποχρεωτική η εγγραφή όλων των σημείων υδροληψίας σε σχετικό ηλεκτρονικό εθνικό μητρώο (Ε.Μ.Σ.Υ.), το δε πιστοποιητικό εγγραφής σε αυτό αποτελεί απαραίτητο έγγραφο για κάθε νόμιμη μεταβίβαση αγροτεμαχίων και οικοπέδων εντός των οποίων εντοπίζεται υδροληψία.
Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. επισημαίνει ότι το ως άνω υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, που είναι εναρμονισμένο με την κοινοτική νομοθεσία, διασφαλίζει τον έλεγχο της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων και την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων, ωστόσο διαπιστώνει ότι η μέχρι σήμερα εφαρμογή της συγκεκριμένης διαδικασία αδειοδότησης έχει παρουσιάσει σοβαρά προβλήματα και απαράδεκτα μεγάλες καθυστερήσεις στην εξέταση, διεκπεραίωση και έκδοση των σχετικών αδειών, οι οποίες οφείλονται, μεταξύ άλλων, στη σημαντική υποστελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών.
Ιδίως σε ό,τι αφορά τις Διευθύνσεις Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, υπογραμμίζουμε πως, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, λειτουργούν με το ήμισυ του προβλεπόμενου προσωπικού, με τις περισσότερες ελλείψεις να αφορούν το επιστημονικό στελεχιακό δυναμικό. Το συγκεκριμένο πρόβλημα αποκτά μια ιδιαίτερη διάσταση εάν αναλογιστεί κανείς την αριθμητική και χωρική ευρύτητα των αρμοδιοτήτων με τις οποίες είναι επιφορτισμένες οι εν λόγω υπηρεσίες, αρμοδιότητες οι οποίες μάλιστα αφορούν ένα μεγάλο φάσμα αντικείμενων όπως υδατοκαλλιέργειες, ποιότητα παράκτιων υδάτων (γαλάζιες σημαίες), επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων αστικών αποβλήτων, επιφανειακά υδατικά οικοσυστήματα, διαχείριση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, αδειοδότηση και έλεγχο νέων υδροληψιών κ.α.. Επισημαίνοντας ότι αντίστοιχα και μάλιστα σοβαρότερα προβλήματα έλλειψης προσωπικού εμφανίζουν και οι Φορείς Υποδοχής των Περιφερειών και των Δήμων, τονίζουμε ότι οι Αποκεντρωμένες Δ/νσεις Υδάτων θα πρέπει να αναλάβουν πλήρως την διαδικασία και να αποτελέσουν ολοκληρωμένες υπηρεσιακές/τεχνικές οντότητες σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης των υδατικών πόρων, στελεχωμένες κατάλληλα με τις ανάλογες ειδικότητες και έχοντας συντονιστικό και επιτελικό ρόλο. Οι ενδιάμεσοι φορείς υποδοχής των αιτήσεων πρακτικά λειτουργούν μόνο διεκπεραιωτικά προς τις αρμόδιες Διευθύνσεις Υδάτων, ούτε καν γνωμοδοτούν, με συνέπεια το μόνο που κάνουν είναι να προκαλούν καθυστερήσεις. Η αδειοδότηση και η λειτουργία μιας υδρογεώτρησης δεν είναι μια απομονωμένη διαδικασία, αλλά συνδέεται άμεσα και πλήρως με το γενικότερο θέμα της διαχείρισης των υδατικών πόρων και τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ), με τα οποία ασχολούνται κατ’ εξοχήν οι Δ/νσεις Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.
Πέρα όμως από το ζήτημα της υποστελέχωσης των αρμόδιων υπηρεσιών, το πρόβλημα της καθυστέρησης στην αδειοδότηση επιτείνεται από δύο ακόμη παράγοντες:
- Την ανάγκη επανάληψης της αδειοδότησης όλων των υφιστάμενων υδροληψιών σε κάθε περίπτωση μεταβολής των ιδιοκτητών ή των ειδικότερων χαρακτηριστικών τους (π.χ. μεταβιβάσεις, αλλαγή αναγκών σε νερό, τροποποίηση τεχνικών χαρακτηριστικών όπως εκβαθύνσεις – αντικαταστάσεις κλπ).
- Τη μη ολοκλήρωση, σε αρκετές περιπτώσεις, της εγγραφής των υφιστάμενων υδροληψιών στο Ε.Μ.Σ.Υ., με αποτέλεσμα πολλοί πολίτες, που χρειάζονται άμεσα το συγκεκριμένο πιστοποιητικό, να είναι αναγκασμένοι να καταθέσουν αιτήματα επίσπευσης, δημιουργώντας έτσι περαιτέρω προβλήματα και καθυστερήσεις στη γενικότερη διαδικασία αδειοδότησης.
Επιπροσθέτως, υπογραμμίζουμε την απουσία ρητής πρόβλεψης στο σχετικό νομικό πλαίσιο, αναφορικά με τις ειδικότητες επιστημόνων, οι οποίοι με βάση τις ειδικότερες σπουδές τους και τα επαγγελματικά τους προσόντα, δύνανται να παρέχουν την απαιτούμενη τεχνική υποστήριξη στους ενδιαφερόμενους πολίτες. Θεωρούμε αυτονόητο πως ο σαφής καθορισμός των συγκεκριμένων επιστημονικών ειδικοτήτων, βάσει των οριζομένων στο Π.Δ. 344/2000, θα διασφάλιζε την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες, καθώς και την ορθότητα και εγκυρότητα των υποβαλλόμενων στοιχείων, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην επιτάχυνση της συνολικής διαδικασίας αδειοδότησης. Για το λόγο αυτό θεωρούμε επιβεβλημένη την προώθηση σχετικής κανονιστικής ρύθμισης.
Επισημαίνουμε ότι, στην προτεινόμενη παρακάτω διαδικασία αδειοδότησης, ο σχεδιασμός και η επίβλεψη της κατασκευής των έργων από υπεύθυνο Γεωλόγο αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση τεχνικών προβλημάτων μεγάλου ρίσκου και κόστους. Για την κατανόηση του θέματος, μπορεί αυτό να συγκριθεί με το θέμα της αναγκαιότητας ύπαρξης μηχανικού στο σχεδιασμό και την επίβλεψη κατασκευής ενός κτιρίου ή τις καταστροφικές συνέπειες σε αυθαίρετα κτίρια που κατασκευάζονται χωρίς συμμετοχή μηχανικών. Τονίζουμε με έμφαση ότι η Υδρογεωλογική – Τεχνική Έκθεση κάθε έργου είναι αναγκαία και απαραίτητη όχι για συντεχνιακούς ή επαγγελματικούς λόγους, αλλά για ουσιαστικούς λόγους συνολικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, στο πλαίσιο εφαρμογής της κοινοτικής Οδηγίας 2000/60.
Όλα τα προαναφερόμενα έχουν άμεσο αντίκτυπο όχι μόνο στη λειτουργία των εμπλεκόμενων υπηρεσιών (μεγάλος όγκος εργασιών για λιγοστούς υπαλλήλους, αδυναμία σχεδιασμού ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων με βάση πραγματικά στοιχεία, απώλεια εσόδων και επιπλέον οικονομικό κόστος κλπ.), αλλά και στον Ιδιωτικό τομέα και την πραγματική οικονομία. Μεταξύ των αρνητικών επιπτώσεων που προκύπτουν αναφέρονται ενδεικτικά:
- Καθυστερήσεις στις διαδικασίες που αφορούν μεταβιβάσεις, επενδυτικά σχέδια κλπ.
- Στέρηση της δυνατότητας των πολιτών και ιδιαιτέρως των αγροτών να μεταβιβάσουν στο όνομα τους τον λογαριασμό της ΔΕΗ (με αποτέλεσμα να μην μπορούν να δικαιολογήσουν φορολογικά τα σχετικά επαγγελματικά έξοδα) ή να αποκτήσουν το απαιτούμενο Δελτίο Γεωργοτεχνικών και Γεωργοοικονομικών Στοιχείων για αρδευτικές εγκαταστάσεις.
- Το ζήτημα των εξαιρετικά μεγάλων καθυστερήσεων στις αδειοδοτήσεις υδροληψιών δεν επηρεάζει μόνο τους αγρότες και τον πρωτογενή τομέα παραγωγής αλλά και τον δευτερογενή και τριτογενή τομέα, καθώς πολλά επενδυτικά σχέδια ή προτάσεις αργούν να υλοποιηθούν ή δεν υλοποιούνται ποτέ, λόγω των καθυστερήσεων αυτών.
- Πρόκληση εντάσεων μεταξύ πολιτών και υπαλλήλων, καθώς οι πρώτοι δεν μπορούν να αντιληφθούν την αναγκαιότητα αλλά και την πολυπλοκότητα της διαδικασίας.
Για την επίλυση των ανωτέρω προβλημάτων το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. τονίζει πως η Πολιτεία οφείλει να διασφαλίσει άμεσα την επαρκή στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών με το απαιτούμενο επιστημονικό προσωπικό.
Σε κάθε περίπτωση και λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες δυσμενείς δημοσιονομικές συνθήκες και τους τρέχοντες περιορισμούς στις προσλήψεις προσωπικού, προτείνεται η άμεση δημιουργία Ηλεκτρονικού Συστήματος Αδειοδότησης Υδροληψιών (Η.Σ.Α.Υ.), στα πρότυπα της πλατφόρμας Διαχείρισης Δηλώσεων Αυθαίρετων Κτισμάτων.
Το Ηλεκτρονικό Σύστημα Αδειοδότησης Υδροληψιών, που προτείνεται να λειτουργεί υπό την εποπτεία και τον συντονισμό του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, θα επιτρέπει σε πιστοποιημένους ιδιώτες Γεωλόγους (ή Γεωτεχνικούς άλλων ειδικοτήτων με βάση το Π.Δ. 344/2000) να εισάγουν τις δηλωθείσες υφιστάμενες υδροληψίες και να εκδίδεται αυτόματα η σχετική Άδεια Χρήσης Ύδατος. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα ελέγχου - ταυτοποίησης και αλληλοσυμπλήρωσης του Η.Σ.Α.Υ με το υφιστάμενο ηλεκτρονικό σύστημα του Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. (ΟΣΔΕ).
Σύμφωνα με την προτεινόμενη διαδικασία αδειοδότησης (που μπορεί να είναι παρόμοια με την ισχύουσα διαδικασία έκδοσης εγκρίσεων εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας), οι αιτήσεις θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά με ευθύνη του υποβάλλοντος αρμόδιου ιδιώτη Γεωτεχνικού και η άδεια θα εκδίδεται αυτόματα, αμέσως μετά την ηλεκτρονική υποβολή των απαιτούμενων δικαιολογητικών και στοιχείων.
Μάλιστα, με σκοπό την επίσπευση της έγκρισης των ήδη κατατεθειμένων φακέλων για έκδοση αδειών χρήσης ύδατος υφιστάμενων υδροληψιών, προτείνεται να δοθεί η δυνατότητα στον πολίτη να επιλέξει είτε την ισχύουσα διαδικασία αδειοδότησης είτε να κάνει χρήση του προτεινόμενου Ηλεκτρονικού Συστήματος Αδειοδότησης Υδροληψιών μέσω πιστοποιημένου ιδιώτη Γεωλόγου.
Επιπρόσθετα, υπογραμμίζουμε ότι το Η.Σ.Α.Υ. θα μπορούσε να αποτελέσει και εργαλείο για τον έλεγχο των υποχρεώσεων και όρων που αναφέρονται στην άδεια χρήσης ύδατος, όπως η επιτρεπόμενη προς απόληψη ποσότητα ύδατος, ο έλεγχος της ποιοτικής και ποσοτικής κατάστασης του νερού κλπ.
Τέλος, το Η.Σ.Α.Υ. θα δώσει κίνητρο να απογραφούν οι χιλιάδες μικρές αδήλωτες υδροληψίες ανά την επικράτεια που για γραφειοκρατικούς λόγους δεν δηλώνονται από τους χρήστες, ενώ μπορεί να αποτελέσει πρόδρομο για ένα τηλεμετρικό σύστημα ελέγχου της παροχής άντλησης των μεγάλων αρδευτικών έργων. Και τα δύο χαρακτηριστικά θα συμβάλουν στην ορθολογική διαχείριση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της χώρας. Εξάλλου σήμερα οι χιλιάδες εκκρεμείς αδειοδοτήσεις υφιστάμενων υδροληψιών στις υπηρεσίες, παραμένουν σε σκονισμένες βιβλιοθήκες, ουσιαστικά «αδήλωτες» και φυσικά πουθενά καταγεγραμμένες σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης υδατικών πόρων.
Θεωρώντας πως η υιοθέτηση των προτάσεών μας θα συμβάλλει άμεσα και αποτελεσματικά στην επίλυση των υφιστάμενων προβλημάτων και στην επιτάχυνση της συγκεκριμένης διαδικασίας αδειοδότησης, παρακαλούμε για τον προγραμματισμό συνάντησής σας με εκπροσώπους του Δ.Σ. του ΓΕΩΤ.Ε.Ε., προκειμένου να σας αναπτύξουμε αναλυτικότερα τις θέσεις και απόψεις του Επιμελητηρίου επί του θέματος.
Με εκτίμηση,
Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΓΕΩΤ.Ε.Ε.
Σπυρίδων Μάμαλης