ΓΕΩΤ.Ε.Ε.: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΧΩΡΟ
Το Επιμελητήριο, με έγγραφό του προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, απέστειλε τις παρατηρήσεις και προτάσεις του επί του σχεδίου της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για το Θαλάσσιο Χώρο. Πιο συγκεκριμένα, το έγγραφο του Επιμελητηρίου έχει ως εξής:
Σε απάντηση του με αριθμό ΥΠΕΝ/ΔΧΩΡΣ/7610/137/28-1-2022 εγγράφου σας, με θέμα «Δημόσια Διαβούλευση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για το Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ)», παραθέτουμε παρακάτω τις σχετικές παρατηρήσεις και προτάσεις μας:
1) Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί μια δημόσια διαδικασία με στρατηγικό σχεδιασμό κατά την οποία υλοποιείται η επίτευξη οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων που συνήθως καθορίζονται μέσω μιας πολιτικής διαδικασίας. Κατά το σχεδιασμό του, ακολουθούνται συγκεκριμένα βήματα και λαμβάνουν μέρος διάφοροι Εμπλεκόμενοι Φορείς. Ένα ολοκληρωμένο ΘΧΣ περιλαμβάνει και την ίδρυση Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών που σκοπό έχει την οικοσυστημική διαχείριση και την επίτευξη μιας καλής οικολογικής κατάστασης.
2) Στον τίτλο «Εθνική χωρική στρατηγική για το θαλάσσιο χώρο» αναφέρεται δύο φορές η λέξη χώρος και χωρική. Θεωρούμε περισσότερο δόκιμη τη φράση Εθνική στρατηγική πολιτική για το θαλάσσιο χώρο
3) Ο χρόνος διαβούλευσης διαρκεί μικρό χρονικό διάστημα, μόνο τρεις εβδομάδες. Θα έπρεπε να δοθεί μεγαλύτερο διάστημα και μεγαλύτερη δημοσιότητα.
4) Άρθρο Δ7: το ποσοστό κάλυψης των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών είναι μικρότερο από το 20% που αναφέρεται. Πρέπει να αναγνωριστούν περισσότερες ΘΠΠ στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου ΘΧΣ.
5) Άρθρο 3 Α4 Θαλάσσιος Τουρισμός: οι ΘΠΠ συνδέονται άμεσα με τον θαλάσσιο τουρισμό και δει με τον καταδυτικό. Η Λέσβος διαθέτει κομβικά σημεία για την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού-Περιοχή Πέτρας. Άρα άμεση και έγκαιρη πρόβλεψη περιοχών για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού. Αυτό θα αποφέρει πολλαπλά οφέλη σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
6) Εναρμόνιση του Στρατηγικού Σχεδίου με τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών στο πλαίσιο που συνεργάζονται και ειδικότερα στη μη υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και στη διατήρηση και διαφύλαξη της καλής οικολογικής και ποιοτικής κατάστασης τους.
7) Εναρμόνιση του ΘΧΣ με τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας – ΣΔΚΠ όπου προβλέπεται.
8) Εμπλοκή όσο το δυνατόν περισσότερων κατηγοριών εμπλεκόμενων φορέων (Stakeholders) από διάφορος φορείς όλων των επιπέδων, από την Κεντρική Διοίκηση μέχρι απλούς πολίτες. Διαπιστώνονται μεγάλες «συγκρούσεις» μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων αλλά και η κοινή διαπίστωση και αποδοχή της αναγκαίας εφαρμογής του ΘΧΣ & των ΘΠΠ.
9) Έλεγχος-Πρόληψη θαλάσσιας ρύπανσης ειδικά από πλαστικά. Συνεργασία με το Τμήμα Ωκεανογραφίας & Θαλάσσιων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου όπου αναπτύσσονται καινοτόμες δράσεις και προγράμματα.
Πέραν των παραπάνω παρατηρήσεων, επισημαίνουμε και τα παρακάτω σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής:
Α) Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 44 του Ν.Δ. 420/70, η προστατευτική ζώνη των δημόσιων ιχθυοτροφείων (λιμνοθάλασσες) ορίζεται ως εξής: προς τη θάλασσα εκτείνεται ακτινοειδώς από κάθε εσοδευτικό στόμιο και ορίζεται ως εξής: ι) Χίλια (1000) μέτρα, το χρονικό διάστημα της κύριας εσόδευσης του ιχθυοτροφείου (1η Μαρτίου μέχρι 31 Μαΐου κάθε έτους) και ιι) διακόσια (200) μέτρα, το χρονικό διάστημα που το ιχθυοτροφείο δεν εσοδεύει. Η παραπάνω απαγόρευση αλιείας θα μπορούσε να παραμείνει για χίλια (1000) μέτρα ακτινοειδώς από κάθε εσοδευτικό στόμιο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Οι εκβολές ποταμών, λιμνών, λιμνοθαλασσών (estuaries) θεωρούνται παγκοσμίως ως υγρότοποι και αποτελούν παράκτια οικοσυστήματα. Θεωρούνται από τους πολυτιμότερους πόρους του πλανήτη σε βιοποικιλότητα και παραγωγικότητα.(ΦΕΚ τ. Β’ 2383/8-9-2014, αρ. αποφ. 40332). Σε αυτές τις περιοχές παρατηρείται μεγάλος αριθμός γόνου και νεαρών - υπομεγεθών ατόμων των περισσότερων θαλάσσιων ειδών της ευρύτερης περιοχής (nursery grounds) (McLusky and Elliott, 2004). Δυστυχώς, τόσο οι επαγγελματίες, όσο και οι ερασιτέχνες αλιείς, αλιεύουν νεαρά άτομα υδρόβιων οργανισμών είτε ως παράπλευρες απώλειες (bycatch), είτε και στοχευμένα. Οι λόγοι πολλοί, κυρίως οικονομικοί, αλλά και έλλειψη ενημέρωσης και παιδείας, αδιαφορία, ελλιπής αστυνόμευση κλπ.). Διατηρώντας, λοιπόν, την απαγόρευση αλιείας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους για χίλια (1000) μέτρα ακτινοειδώς από κάθε εσοδευτικό στόμιο προστατεύεται μεγάλος αριθμός νεαρών - υπομεγεθών ατόμων.
Β) Να επιτρέπεται η δημιουργία τεχνικής προστασίας των στομίων των ιχθυοκαλλιεργειών στις θαλάσσιες περιοχές και εντός της προστατευτικής ζώνης των δημόσιων και ιδιωτικών ιχθυοτροφείων. Αυτό έχει ως στόχο αφενός την προστασία των στομίων από την διάβρωση με έργα προστασίας ακτών, σταθεροποιώντας την ακτή και μειώνοντας τις απώλειες άμμου και της στερεομετοφοράς του παράκτιου κυματογενούς ρεύματος και αφετέρου την δυνατότητα προσέλευσης γόνου και αύξηση της βιοποικιλότητας στα στόμια λόγω της προστασίας της έντασης του κυματισμού διότι μειώνεται η κυματική ενέργεια. Αποτέλεσμα αυτού είναι η αύξηση της φυσικής εσόδευσης γόνου ευρύαλων ειδών εντός των ιχθυοτροφείων (λιμνοθάλασσες), με συνέπεια την αύξηση της παραγωγής και την αύξηση των εσόδων των αλιέων που εκμεταλλεύονται τα δημόσια ιχθυοτροφεία, με όφελος και για τα κρατικά εισοδήματα. Ένα από τα προβλήματα δημιουργίας τεχνητών υφάλων είναι η απαγόρευση αλιείας εντός της προστατευτικής ζώνης του τεχνητού υφάλου. Η τοπική κοινωνία τόσο των επαγγελματιών αλιέων όσο και των ερασιτεχνών αλιέων συχνά εναντιώνεται στην απαγόρευση αλιείας εντός της προστατευτικής ζώνης του τεχνητού υφάλου. Στην προκειμένη περίπτωση το παραπάνω πρόβλημα δεν υφίσταται μιας και, σύμφωνα με τον αλιευτικό κώδικα 420/70, η εν λόγω περιοχή βρίσκεται ήδη υπό καθεστώς προστασίας.
Γ) Στην παράγραφο Δ7 σχετικά με τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) αναφέρεται: «Στο πλαίσιο της αλιευτικής διαχείρισης και εκμετάλλευσης ……. έχουν ήδη θεσμοθετηθεί πληθώρα πρόσθετων εθνικών ρυθμιστικών μέτρων για την άσκηση της αλιευτικής δραστηριότητας, με γνώμονα κυρίως την ορθολογική διαχείριση των ιχθυαποθεμάτων και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, λαμβάνοντας όμως σοβαρά υπόψη και τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στον τομέα.». Στην περίπτωση της Θράκης και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου (από Καστελόριζο έως και Σαμοθράκη) θα πρέπει εκτός από τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, να ληφθούν πολύ σοβαρά θέματα Εθνικού χαρακτήρα. Παρατηρούνται συχνά στην περιοχή Τούρκικα αλιευτικά σκάφη (μηχανότρατες και γρι-γρι) τα οποία αλιεύουν συστηματικά με υπερεντατικούς ρυθμούς και αλιευτικές πρακτικές που απαγορεύονται από την Ευρωπαϊκή και Ελληνική νομοθεσία πέρα από τα έξι (6) ναυτικά μίλια. Με τον άρτιο εξοπλισμό τους εξαντλούν αλιευτικά τα ιχθυοαποθέματα, αφού σύρουν μέχρι τον βυθό βαριά αλιευτικά εργαλεία (μεταλλικές πόρτες 1-2 τόνων και αλυσίδες) καταστρέφοντας ολοκληρωτικά θαλάσσιες ζώνες όπου σύμφωνα με την Ελληνική και την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, απαγορεύεται η αλιεία από μηχανότρατες, με αποτέλεσμα να προκαλούν δραματική καταστροφή στα παραγωγικά προστατευόμενα οικοσυστήματα. Το αποτέλεσμα είναι αλιεύουν κοντά στην οριογραμμή με τα ελληνικά θαλάσσια σύνορα και όποτε τους δίνεται η ευκαιρία μπαίνουν στα ελληνικά χωρικά ύδατα όπου και παραμένουν για όσο δεν απωθούνται από Ελληνικό σκάφος, παρενοχλώντας τα Ελληνικά αλιευτικά τόσο σε διεθνή ύδατα όσο και σε Ελληνικά και δημιουργούν με αυτό σοβαρά προβλήματα στους Έλληνες αλιείς με τα αρνητικά οικονομικά επακόλουθα επιβίωσης. Αυτό δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο, αλλά χρόνιο ζήτημα που διογκώνεται και χειροτερεύει, διότι δεν επαρκεί η παρέμβαση των τοπικών λιμεναρχείων, αλλά απαιτείται ουσιαστική πολιτική βούληση και κεντρική στρατηγική αντιμετώπισης. Η εφαρμογή της ΕΧΣΘΧ αποβλέπει στη ρύθμιση των δραστηριοτήτων και της θέσπισης μέτρων προστασίας με σκοπό να αποκατασταθούν τα θαλάσσια οικοσυστήματα, να ανακάμψουν τα ιχθυοαποθέματα με απώτερο στόχο τη διασφάλιση μιας βιώσιμης αλιείας. Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι πιθανόν να απαιτηθούν τοπικές ή/και χρονικές απαγορεύσεις στην άσκηση της αλιευτικής δραστηριότητας από επαγγελματικά ή/και ερασιτεχνικά αλιευτικά σκάφη. Ζητούμε την εξαίρεση τόσο των επαγγελματιών αλιέων, όσο και των ερασιτεχνών αλιέων που αλιεύουν στο Θρακικό Πέλαγος και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (από Καστελόριζο έως και Σαμοθράκη) από τους όποιους περιορισμούς και τις όποιες απαγορεύσεις που τυχόν θα εφαρμοστούν.
Δ) Εκσυγχρονισμός του νομικού πλαισίου για την χορήγηση της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας των μονάδων υδατοκαλλιέργειας. Οι διαδικασίες αδειοδότησης των μονάδων υδατοκαλλιέργειας χαρακτηρίζονται από μεγάλη πολυπλοκότητα ενώ παράλληλα απαιτείται το λιγότερο μία διετία για την ολοκλήρωση των σχετικών διαδικασιών. Το θεσμικό πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας των μονάδων είναι σύνθετο, γραφειοκρατικό και απαιτεί την εμπλοκή πολλών Υπηρεσιών. Αυτό κάνει το ελληνικό προϊόν λιγότερο ανταγωνιστικό από την στιγμή που σε άλλες χώρες χρειάζονται λιγότερο από 6 μήνες για να ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες διαδικασίες αδειοδότησης. Επίσης, η γραφειοκρατία λειτουργεί αποθαρρυντικά για τους επιχειρηματίες που θέλουν να επενδύσουν στον κλάδο. Για να γίνει πιο ανταγωνιστική η ελληνική υδατοκαλλιέργεια πρέπει να αποκτήσει ένα νομοθετικό πλαίσιο ευέλικτο, που να προάγει τον συντονισμό των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών, να απλουστεύει την διαδικασία αδειοδότησης με βάση τον χωροταξικό σχεδιασμό, την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία και την ευζωία των εκτρεφόμενων οργανισμών και να διευκολύνει την ένταξη της δραστηριότητας στο πλαίσιο μιας υπεύθυνης διαχείρισης των εθνικών συμφερόντων στην παράκτια ζώνη. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται επικερδείς, καινοτόμες επιχειρήσεις, που λειτουργούν με βέλτιστο τρόπο για το περιβάλλον. Για τους λόγους αυτούς θα πρέπει να γίνει ένας εκσυγχρονισμός του νομικού πλαισίου, απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών και μείωση του απαιτούμενου χρόνου για τη χορήγηση της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας των μονάδων υδατοκαλλιέργειας προκειμένου να δοθεί μια ώθηση στην επιχειρηματική δραστηριότητα.
Σημειώνοντας ότι τα παραπάνω αποτελούν μια πρώτη καταγραφή των παρατηρήσεών μας επί της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για το Θαλάσσιο Χώρο, παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε παραπέρα διευκρίνιση, ανάλυση και πληροφορία επ’ αυτών.
Με εκτίμηση,
Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΓΕΩΤ.Ε.Ε.
Σπυρίδων Αν. Μάμαλης